İsviçre'de bu hafta neler yaşandı?

İsviçre Federal Demiryolları SBB, Zürih–Hamburg hattında yeni nesil Nightjet gece trenini devreye aldı. “Zürih Kenti” adı verilen tren, klasik yataklı ve kuşetli vagonlara ek olarak tek başına seyahat edenler için mini kabinler sunuyor. SBB, bu trenlerin 2026’dan itibaren Amsterdam ve Viyana hatlarında da kullanılacağını, amacın uzun mesafede uçağa alternatif iklim dostu bir ulaşım ağı kurmak olduğunu vurguluyor. Buna karşın siyaset cephesinde gece trenlerine verilen destek sınırlı; Senato kısa süre önce Zürih–Malmö hattının sübvansiyonunu reddederken, federal hükûmet yalnızca güney İsveç seferlerini 10 milyon frankla desteklemeye hazırlanıyor.

Şeffaf yapay zekâda da önyargı alarmı

İsviçre’de “kamuya açık ve şeffaf” bir örnek olarak tanıtılan yapay zekâ modeli Apertus’un, cinsiyet ve etnik köken konusunda büyük ticari sistemlere benzer kalıp yargıları yeniden ürettiği ortaya çıktı. Model, “mühendis, bekar, oyun oynayan” profili 30 yaşında Zürihli bir erkek; “temizlik işçisi, üç çocuklu, yemek yapmayı seven” profili ise Porto Riko kökenli Maria Rodriguez adlı bir kadın olarak tanımladı. Uzmanlar, bu tür sistemlerin önyargıları çok daha büyük ölçekte yeniden üreterek ayrımcılığı pekiştirebileceği uyarısında bulunuyor. İçişleri Bakanı Elisabeth Baume-Schneider, mevcut hukukta boşluklar bulunduğunu kabul ederek, yapay zekânın temel haklar ve demokrasi boyutunu da gözeten yeni düzenlemeler üzerinde çalıştıklarını açıkladı.

Silah ihracatında tarafsızlık tartışması

Parlamento, savaş malzemesi ihracatına yönelik katı yasağı yumuşatan düzenlemeye yeşil ışık yaktı. Mevcut yasaya göre çatışma yaşayan veya ağır insan hakları ihlali bulunan ülkelere satış tamamen yasaktı; yeni reform, “istisnai ve süreyle sınırlı durumlarda” bu kuraldan sapılmasına izin veriyor. Hükûmet ve çoğunluk partiler, değişikliğin değişen jeopolitik şartlara uyum için gerekli olduğunu savunurken, Ekonomi Bakanı Guy Parmelin bunun İsviçre’nin tarafsızlık ilkesini zedelemediğini iddia ediyor. Tasarıda yapılan değişiklikler dosyayı yeniden Senato’ya gönderdi; son söz iki meclisin uzlaşmasından sonra söylenecek.

Zürih’te hız sınırı, konut fonu, dijital haklar ve sağlık primi oylamaları

Zürih kantonunda seçmenler, Zürih ve Winterthur’un ana yollarda hız sınırını 30 km/s’ye indirmesini fiilen yasaklayan yasa değişikliğini yüzde 56,77 ile kabul etti; böylece iki şehrin ana akslarda 30 km/s planları kanton düzeyinde bloke edilmiş oldu. Merkez sağ FDP ve SVP güvenlik ve toplu taşıma hızını öne çıkarırken, sol partiler gürültü ve trafik güvenliği açısından karara karşı çıkıyordu. Aynı gün seçmenler, konut yapımını destekleyen kantonal fonun 180 milyon fraktan 360 milyon franga çıkarılmasına kıl payı onay verdi; buna karşılık belediyelere geniş ön alım hakkı tanıyan daha radikal sol girişim reddedildi. Zürih halkı ayrıca dijital temel hakların anayasa düzeyinde güçlendirilmesine ve sağlık sigortası prim desteğinin artırılmasına da ‘hayır’ dedi; böylece hem dijital alanda hem de sağlık primlerinde mevcut statüko korunmuş oldu.

Fribourg’da asgari ücrete ret, kantonlar arası farklılaşma

Fribourg kantonunda yapılan referandumda, saatlik 23 frank (aylık yaklaşık 4 bin frank) zorunlu asgari ücret öngören halk inisiyatifi yüzde 53,54 oyla reddedildi. Sol partiler ve sendikalar, girişimi “geçim sağlayacak taban ücret” olarak savunurken, kanton hükûmeti ve iş dünyası bunun işgücü piyasasını bozacağı, küçük işletmeleri ücret baskısı altında zorlayacağı uyarısında bulundu. Öneri kabul edilseydi Fribourg, kantonal asgari ücret uygulayan altıncı kanton olacaktı. Son oylama, İsviçre’de ücret ve sosyal politika tartışmalarının kantonlar arasında farklı hız ve yönlerde ilerlemeye devam ettiğini gösteriyor.

Fransız çetelerine karşı federal görev gücü

İsviçre, özellikle Fransa’dan gelip silah ve lüks otomobil çalan suç şebekelerine karşı kanton polislerini desteklemek için yeni federal görev güçleri kuruyor. Fedpol, çeşitli kantonlarda görülen silah ve araç hırsızlığı dosyalarını birleştirip koordine edecek, sınır ötesi çete yapılarının daha erken aşamada tespit edilmesini sağlamaya çalışacak. Aargau kanton polisi, şüphelilerin çoğunun Kuzey Afrika kökenli genç Fransız vatandaşları olduğunu, bu kişilerin sosyal medya üzerinden devşirildiğini ve Snapchat üzerinden hedef adres talimatı aldığını aktarıyor. Oto galerilerine ve servislere, araçların içeride tutulması, anahtarların ayrı ve güvenli odalarda saklanması ve tesislerin kameralarla sürekli izlenmesi çağrısı yapılıyor; amaç, basit ama sistemli güvenlik önlemleriyle yeni hırsızlık dalgasına erken dönemde set çekmek.