TotalEnergies hakkında ‘savaş suçuna ortaklık’ şikâyeti

Almanya merkezli Avrupa Anayasal ve İnsan Hakları Merkezi (ECCHR), TotalEnergies hakkında Fransa’da suç duyurusunda bulundu. Şirketin, Mozambik’teki Ortak Görev Gücü’ne (Joint Task Force) sağladığı finansal ve lojistik destekle ağır insan hakları ihlallerine ortak olduğu öne sürülüyor.

Şikâyetin merkezinde, ‘konteyner katliamı’ olarak adlandırılan olay yer alıyor. İddialara göre, Total tarafından ücretlendirildiği öne sürülen askerler, Temmuz–Eylül 2021 döneminde şirketin doğalgaz tesisinde onlarca sivili gözaltına aldı, işkence yaptı ve kötü muamelede bulundu. Yaklaşık 150 kişinin bu şekilde toplandığı, bunlardan yalnızca 26’sının hayatta kaldığı belirtiliyor.

Ortak Görev Gücü, Total’in Mozambik’teki iştiraki ile hükûmet arasında 2020’de imzalanan bir mutabakatla, şirketin LNG projesini korumak için oluşturulmuştu. ECCHR’ye göre Total, bu birlik için konaklama, yemek, ekipman ve asker ödemeleri sağladı; tüm bunlar ‘sistematik insan hakları ihlallerine rağmen’ sürdürüldü.

Dahili belgeler: Şirket, iddialardan haberdardı

ECCHR’nin şikâyeti, kamu finansörlerine yapılan bilgi edinme başvuruları sonucunda elde edilen ve bir kısmı Fransız medyasında da yayımlanan Total’e ait dahili belgelere dayanıyor.

Bu belgelerin, Mozambik güvenlik güçlerine yöneltilen şiddet ve ihlal iddialarının şirketin bilgisi dâhilinde olduğunu, buna rağmen desteğin kesilmediğini gösterdiği belirtiliyor.

ECCHR’den Clara Gonzales, “TotalEnergies, Mozambik güvenlik güçlerinin sistematik insan hakları ihlalleriyle suçlandığını biliyordu; yine de tesislerini korumak için desteğini sürdürdü” diyerek Fransız yargısına soruşturma çağrısı yaptı.

STK, çatışma bölgelerinde faaliyet gösteren enerji ve madencilik şirketlerinin ‘tarafsız aktör’ sayılamayacağını, güvenlik stratejileriyle suçlara zemin hazırlamaları hâlinde hukuki sorumluluk taşımaları gerektiğini vurguluyor.

TotalEnergies iddiaları reddediyor

Total’in Mozambik LNG birimi daha önce yaptığı açıklamalarda, söz konusu olaylara dair ‘herhangi bir bilgiye sahip olmadığını’ savundu.

Şirket, Mart ayında yayımladığı duyuruda, elindeki veriler ışığında iç inceleme yürüttüğünü, ancak iddiaları doğrulayacak unsurlar bulamadığını belirtti. Açıklamada, 2024 Ekim ayında Mozambik makamlarına resmî soruşturma çağrısı yapıldığı, Mozambik İnsan Hakları Komisyonu’nun (CNDH) da konuyla ilgili kendi değerlendirmesini başlattığı aktarıldı.

Mozambik Başsavcılığı, 2025 yılında iddialara ilişkin bir ceza soruşturması açıldığını duyurdu. TotalEnergies, bu adımı ‘memnuniyetle karşıladığını’ bildirdi.

Avrupa’da ilk yargı adımı bekleniyor

Mozambik’teki LNG projesine ihracat finansmanı sağlayan İngiltere ve Hollanda hükûmetlerinin de kendi incelemelerini yürüttüğü biliniyor. Ancak şu ana kadar TotalEnergies’in rolüne ilişkin Avrupa’da yargısal bir soruşturma başlatılmadı.

ECCHR, Fransa Ulusal Terörle Mücadele Savcılığı’nın (PNAT) devreye girmesini ve TotalEnergies hakkında resmî soruşturma açılmasını talep ediyor.

Hak örgütüne göre eldeki dahili belgeler, Ortak Görev Gücü’nün 2020’den itibaren sivillere yönelik şiddet eylemlerine karıştığını ve şirketin bu tabloyu bilmesine rağmen güvenlik anlaşmasını sürdürdüğünü ortaya koyuyor.