Yapay zekâ raporu: Birleşik Krallık’ta 3 milyon düşük vasıflı iş yok olabilir

Birleşik Krallık’ta eğitim alanında çalışan saygın araştırma kuruluşu National Foundation for Educational Research (NFER), yapay zekâ ve otomasyonun iş gücü üzerindeki etkisini inceledi.

Rapora göre 2035’e kadar 3 milyona kadar düşük vasıflı iş ortadan kalkabilir. En büyük risk altında; zanaatkârlık ve teknik işlerde çalışanlar, makine operatörleri ile idari ve büro personeli bulunuyor. Bu alanlarda otomasyonun hızla yayılması bekleniyor.

Buna karşılık, yüksek vasıflı mesleklerde çalışanlara olan talebin artacağı öngörülüyor. NFER, yapay zekâ ve dijital teknolojilerle birlikte özellikle kısa ve orta vadede uzman ve yarı uzman pozisyonlarda iş yükünün büyüyeceğini belirtiyor.

Genel tabloda, ekonominin 2035’e kadar yaklaşık 2,3 milyon net yeni istihdam yaratabileceği, ancak bu yeni işlerin büyük bölümünün daha çok nitelikli alanlarda yoğunlaşacağı vurgulanıyor.

Diğer araştırmalarla çelişen bulgular

NFER’in tespitleri, son dönemde yayımlanan bazı çalışmalarla çelişiyor. Örneğin King’s College’ın ekim ayında yayımladığı bir araştırma, 2021–2025 arasında ‘yüksek ücretli firmalarda’ yapay zekâ nedeniyle istihdamın yaklaşık yüzde 9,4 azaldığını tahmin etmişti.

İngiliz hükûmeti de yapay zekâdan en çok etkilenmesi beklenen meslekler arasında yönetim danışmanları, psikologlar ve hukukçular gibi yüksek vasıflı işleri sayıyor. Buna karşın sporcular, çatı ustaları, duvarcılar gibi mesleklerin daha az risk altında olduğu değerlendiriliyor.

Yapay zekânın etkisi şimdiden pratikte de hissediliyor. Londra merkezli hukuk bürosu Clifford Chance, işlerinde yapay zekâ kullanımını gerekçe göstererek iş destek birimlerinde çalışanların yaklaşık yüzde 10’unu, yani 50 civarında kişiyi işten çıkardı.

PwC yönetimi ise 2021–2026 arasında 100 bin kişiyi işe almayı planlarken, yapay zekânın etkisi nedeniyle bu planı geri çektiğini açıkladı.

“Yapay zekâ kaynaklı iş kaybı abartılıyor olabilir”

NFER raporunun yazarlarından Jude Hillary, bu tür örneklerin özellikle uzun vadeli öngörüler açısından tek başına belirleyici olmaması gerektiğini vurguluyor.

Hillary’ye göre bazı işten çıkarmalar ‘yapay zekâ’ ile açıklansa da, gerçekte zayıf ekonomik büyüme, yükselen işveren maliyetleri (örneğin ulusal sigorta primleri) ve şirketlerin belirsizlik nedeniyle riskten kaçan tavrı daha etkili olabilir.

“Yapay zekâ hakkında çok konuşuluyor ama içi her zaman dolu değil. Pek çok işveren ne olacağını tam bilmediği için beklemeyi tercih ediyor” diyen Hillary, firmaların önemli bir bölümünün hâlâ 'temkinli bekle-gör' çizgisinde olduğuna dikkat çekiyor.

En kırılgan grup: düşük vasıflı çalışanlar

Hillary, yapay zekânın iş gücü üzerindeki etkinin çok katmanlı olacağını söylüyor. Bazı profesyonel mesleklerde talep artarken, pek çok giriş seviyesi işin azalacağı ve birçok düşük vasıflı meslekte istihdamın eriyeceği öngörülüyor.

Asıl endişe, bu son grup. NFER’e göre, düşük vasıflı işlerde çalışanların işlerini kaybettikten sonra yeniden eğitim alıp yeni bir mesleğe geçmesi oldukça zor olacak.

Raporda, ekonomiye eklenecek yeni pozisyonların çoğunun profesyonel ve yarı profesyonel alanlarda olacağı, bu nedenle 1 ila 3 milyon kişinin işini kaybettikten sonra iş gücüne geri dönüşte ciddi engellerle karşılaşabileceği belirtiliyor.

NFER, önümüzdeki yılların en kritik sorularından birinin, bu düşük vasıflı çalışanların nasıl destekleneceği ve hangi alanlara yönlendirileceği olacağı uyarısını yapıyor. Yapay zekâ ekonomi tartışmalarının merkezine yerleşirken, sosyal politikanın aynı hızla gelişmemesi hâlinde gelir ve fırsat eşitsizliklerinin daha da derinleşebileceği vurgulanıyor.