Tartışmalı proje: Yapay zekâ ile cinayet tahmini

İngiltere Adalet Bakanlığı, tartışma yaratacak bir yapay zekâ projesine başladı. Amaç, geçmişte cinayet veya şiddet suçlarından hüküm giymiş kişilerin verilerini analiz ederek, gelecekte kimlerin tekrar ağır suç işleyebileceğini öngörmek. Kamuoyuna ilk kez insan hakları izleme grubu Statewatch tarafından duyurulan proje, şimdiden “bilim kurgu gerçek oluyor” yorumlarına neden oldu.

Veri havuzu geniş: Suç kaydı, psikolojik rapor, aile içi şiddet geçmişi

Yapay zekâ destekli sistem; mahkûmların sabıka kayıtları, psikolojik değerlendirmeleri, madde bağımlılığı öyküleri ve aile içi şiddet geçmişlerini tarayarak risk puanı oluşturmaya çalışıyor. Adalet Bakanlığı, projenin şimdilik sadece araştırma amacıyla yürütüldüğünü ve yalnızca daha önce hüküm giymiş bireylerin verilerinin kullanıldığını belirtti.

Devletin niyeti: Risk öncesi önlem

Bakanlık yetkilileri, bu tür sistemlerin hâlihazırda poliste ve adli kurumlarda kullanılan risk analiz yöntemlerine destek sağlamak amacı taşıdığını savunuyor. Yetkililere göre yapay zekâ, yalnızca mevcut veriler üzerinden potansiyel riskleri tespit edecek ve karar yetkisi yine insanlarda olacak.

Uzmanlar uyarıyor: Dijital önyargı ve ayrımcılık riski

Ancak uzmanlar bu projeye karşı son derece temkinli. Özellikle etnik azınlıklar, göçmenler ve düşük gelirli bireylerin sistem tarafından “yüksek riskli” olarak sınıflandırılabileceği, mevcut sosyal önyargıların dijital ortama taşınacağı uyarıları yapılıyor. Yapay zekânın eğitildiği verilerin kendisinin bile önyargılarla dolu olabileceği hatırlatılıyor.

“Bu yalnızca bir yazılım değil, bir etik kriz”

İnsan hakları savunucuları, böyle bir sistemin yalnızca kişisel gizliliği ihlâl etmekle kalmayıp, aynı zamanda “suç işlemeden suçlu ilan etme” gibi hukuk dışı bir zemine zemin hazırlayabileceğini savunuyor. Yapay zekânın, insanların geçmişine bakarak geleceğini etiketlemesi; adaletin temel ilkeleriyle çeliştiği gibi, insan onurunu da tehdit ediyor.

Tartışmalar büyüyor: Etik mi, tehlikeli mi?

İngiltere'deki bu girişim, yapay zekânın güvenlik ve adalet alanındaki kullanımı üzerine yeni ve derin bir etik tartışmanın fitilini ateşledi. Her ne kadar sistem şimdilik deneysel aşamada olsa da, bu tür projelerin gelecekte daha yaygın biçimde uygulanma ihtimali hem umut hem de kaygı kaynağı. Suçları önlemek için geliştirilen teknoloji, masumiyet karinesini delerse ne olacak? Tartışma burada düğümleniyor.