İşçi Partili vekillerden 'NHS’de özel finansman' uyarısı

Vekiller, bu adımın parti seçim bildirgesindeki “NHS her zaman kamuya ait ve kamu tarafından finanse edilecek” taahhüdüyle çelişeceğini söylüyor.

Mektup: Seçmene verilen sözden dönülmesin

Maliye Bakanı Rachel Reeves’e gönderilen ve BBC’nin gördüğü gizli mektupta, 38 milletvekili hükûmetin planlarına itiraz ediyor. Hükûmet, her bölgede kurulması planlanan “Mahalle Sağlık Merkezleri”nin hem vergi gelirleriyle hem de özel finansmanla inşa edilmesini değerlendiriyor.

Milletvekilleri ise, özellikle geçmişte kullanılan Özel Finansman Girişimi (PFI) modeline atıf yaparak, şu uyarıda bulunuyor:

Siyasete güvenin en düşük seviyede olduğu bir dönemde, bu sözden geri dönmek çok ağır bir zarar verir. Özel finansmanla kamu hizmeti inşa etmenin uzun vadede kamu yararına olduğu fikrini reddetmeliyiz.

Mektupta, sonbahar bütçesinden ve gelecekteki politikalardan NHS için yeni özel finansman planlarının tamamen çıkarılması talep ediliyor. İmzacılar ağırlıkla partinin sol kanadından.

“PFI borçları, hastaneleri boğdu”

İmzacılardan Cat Eccles, 20 yılı aşkın süre NHS’de çalıştığını ve PFI projelerinin olumsuz etkilerine bizzat tanık olduğunu belirtiyor. Eccles, “Düşük kaliteli binalar, akan çatılar, klinik alanlarda yetersiz planlama… Ve altından kalkılması imkânsız hâle gelen borçlar gördüm” diyor.

Bazı projelerde vergi mükellefinin, hastane binaları için 'ilk maliyetin 10 katına varan tutarlar' ödediğini, bunun da NHS’in personel ve tıbbî hizmet bütçesini sıkıştırdığını anlatıyor. Eccles, “Bu sürdürülemez. NHS hem bugün hem gelecekte korunacaksa kamuya ait ve kamu tarafından finanse edilen bir sistem olarak kalmalı” ifadelerini kullanıyor.

Parti içinde farklı görüşler

Tüm İşçi Partili vekiller aynı fikirde değil. Daha önce General Medical Council’de çalışmış olan milletvekili Josh Fenton-Glynn, BBC’ye, “Ben bina yapımının mekanizmasından çok, yapılan anlaşmanın içeriğiyle ilgileniyorum. Özel finansman, NHS binalarının inşasında sık sık kullanılıyor. Sorun, kamu kötü bir anlaşmaya imza attığında ortaya çıkıyor” dedi.

Hükûmetin on yıllık NHS planında, yeni sağlık merkezlerinin inşasında özel finansman seçeneklerinin değerlendirileceği belirtilmiş, PFI deneyiminden 'ders çıkarılacağı' vurgulanmıştı. Belgede, PFI projelerinin bir kısmında hastalar, ziyaretçiler ve personel için ciddi faydalar sağlandığı; bazı projelerin ise 'pahalı bir hataya' dönüştüğü kabul ediliyor.

PFI ve yeni PPP tartışması

PFI modelinde, özel konsorsiyumlar okul, hastane, yol gibi kamu tesislerini inşa ediyor; devlet de 20–30 yıla yayılan düzenli ödemelerle bu projeleri finanse ediyor. Hükûmet sözcüsü, yeni planların 'geçmiş ve mevcut modellerden alınan dersler üzerine inşa edileceğini' söyledi.

Açıklamada, on yıllık sağlık planına atıfla, hedefin sağlık hizmetlerini hastanelerden çıkarıp daha çok mahalle ölçeğine taşımak olduğu belirtildi. Yine on yıllık altyapı stratejisine göre, sadece sınırlı durumlarda, 'kamu yararı ve maliyet etkinliği' sağlanabilirse yeni Kamu-Özel Ortaklığı (PPP) modelleri kullanılabileceği ifade edildi. Bunlar arasında birincil ve toplum temelli sağlık merkezleri ile kamu binalarının karbon salımını azaltmaya dönük projeler sayılıyor.

Starmer: NHS’yi korumak bütçenin temel ilkesi olacak

Başbakan Sir Keir Starmer ise, gelecek hafta açıklanacak bütçenin “NHS’yi koruma ve yeniden ayağa kaldırma” hedefi üzerine kurulacağını söyledi. Güney Afrika’daki G20 yolculuğu sırasında gazetecilere konuşan Starmer, “Bu, İşçi Partisi değerlerine dayalı bir bütçe olacak. Adalet ilkesine dayanacak” dedi.

Starmer, bütçenin üç ana eksenini 'kamu hizmetlerini, özellikle NHS’yi korumak; devlet borcunu azaltmak ve hayat pahalılığıyla mücadele etmek' olarak sıraladı. Ancak parti içindeki özel finansman tartışması, bütçe öncesinde İşçi Partisi’nin sağlık politikasında ne kadar ‘kamu ağırlıklı’ bir çizgi izleyeceği sorusunu gündemde tutuyor.