Yeni elektrik yasası tartışma yarattı: Hükûmet tasarıyı savunuyor

Hükûmet, düzenlemeyi ‘ucuz elektrik yasası’ diye tanıtıyor; yenilenebilir enerji dernekleri ve muhalefet ise maliyetlerin adil dağılmadığını savunuyor.

Enerji Devlet Sekreteri Elisabeth Zehetner (ÖVP), Bakanlar Kurulu’nda sunulan metnin ‘ülkenin enerji geleceğini şekillendireceğini’ söyledi. Yasanın, yedi aylık çalışmanın ve altı haftalık istişare sürecinde gelen yaklaşık 600 görüşün ardından son hâlini aldığını hatırlattı. 

Hedefi şöyle özetledi:

Enerji sistemini daha temiz, daha dijital, daha verimli ve her şeyden önce daha ödenebilir hâle getirmek istiyoruz.

Şebeke ücretleri tartışmanın merkezinde

Tasarıdaki en tartışmalı başlıklardan biri, elektrik üreten tesislerden alınacak şebeke kullanım, yani besleme ücretleri. Yeni modele göre 7 kilovatın (kW) altında kurulu güce sahip küçük tesisler bu ücretlerden tamamen muaf olacak. Daha büyük tesisler ise yalnızca 7 kW’ın üzerindeki kısım için ödeme yapacak.

Zehetner, “Hiçbir tesisin kârlılığı bu düzenleme yüzünden tehlikeye girmeyecek, bu yasada açıkça belirtiliyor” diyerek özellikle çatı üstü güneş enerjisi sahiplerini sakinleştirmeye çalıştı.

Ücretlerin kesin düzeyine ise bağımsız düzenleyici kurum karar verecek. NEOS Enerji Sözcüsü Karin Doppelbauer, AB yönergelerinin burada üst sınır getirebileceğine işaret ediyor. Bu kurallara göre, şebeke kullanım bedelleri kilovatsaat başına 0,05 sent ile sınırlandırılabiliyor.

“Şebekeyi kullanan da payına düşeni ödemeli”

Ekonomi Bakanı Wolfgang Hattmannsdorfer (ÖVP), özellikle yeni rüzgâr santralleri gibi büyük tesislerde bağlantı maliyetlerinin çok yüksek olduğunu vurguladı. Trafo merkezleri ve kalın kablolar için büyük yatırımlar yapıldığını hatırlatarak, “Bunların bedelini sonuçta hepimiz ödüyoruz” dedi.

Yenilenebilir enerji derneklerinden gelen tepkileri eleştiren bakan, “Şimdi en çok şikâyet edenler, bugüne kadar en çok kazananlar” ifadesini kullandı.

Enerji Devlet Sekreteri Michaela Schmidt (SPÖ) de üreticilerin sorumluluğuna dikkat çekti ve “Bu bir ağ sistemi. Yollarda kamyonlar nasıl otoyol ücreti ödüyorsa, üreticiler de şebeke için payına düşeni ödeyecek.” diyerek tüm üretim türlerinin maliyete ortak olması gerektiğini savundu.

Hattmannsdorfer, ZIB2 programında da tasarıyı savundu. Patlayan şebeke maliyetlerinin, elektrik fiyatlarındaki artışın önemli bir nedeni olduğunu söyledi. Ortalama bir hanenin, tedarikçisini değiştirerek yılda 300–500 avro arasında tasarruf edebileceğini öne sürdü. Yeni yasayla devreye girecek tarife hesaplayıcısı sayesinde hanelerin fiyatları daha kolay karşılaştırabileceğini, bunun da piyasada baskı yaratacağını anlattı.

Güç kısıtlamaları, hibrit tesisler ve fiyat garantisi

Tasarı, şebekedeki ‘güç zirvesi kısıtlamalarını’ da daha öngörülebilir hâle getirmeyi amaçlıyor. Zehetner’e göre şebeke işletmecileri, olası bir güç kısıtlamasını en geç bir gün öncesi saat 09.00’a kadar bildirmek zorunda kalacak. Güneş, rüzgâr ve depolamayı birlikte kullanan hibrit tesisler ise şebeke istikrarına katkıları nedeniyle bu kısıtlamalardan muaf tutulacak.

Hükûmet, tüketiciler için ‘fiyat düşüşü garantisi’ de getiriyor. Değişken tarifeli sözleşmeye sahip hanelerde, toptan elektrik fiyatları düştüğünde, bu düşüş en geç altı ay içinde faturalara yansıtılmak zorunda olacak.

Bunun yanında, olağanüstü durumlar için bir ‘kriz mekanizması’ öngörülüyor. Buna göre, enerji birim fiyatı (çalışma fiyatı) kilovatsaat başına 10 sent (net) ile sınırlandırılabilecek. Ayrıntılar aralık ayında açıklanacak. Gelecekte fiyat yasasının hem elektrik hem gaz için, istisnasız aynı şekilde geçerli olması planlanıyor.

Faturanın üçte ikisi: Vergiler ve şebeke ücretleri

Enerji Devlet Sekreteri Schmidt, tartışmanın yalnızca enerji fiyatına odaklanmaması gerektiğini hatırlatıyor. Elektriğin çalışma fiyatı toplam faturanın yaklaşık üçte birini oluştururken, kalan üçte ikisi vergiler ve şebeke ücretlerinden geliyor. Bu nedenle özellikle düşük gelirli haneler için planlanan sosyal tarifenin devreye girmesi öngörülüyor.

Artan şebeke maliyetleri, düzenleyici kurum E-Control ve iletim şebekesi işletmecisi APG’ye ait iki özel fondan sağlanan 450 milyon avroluk kaynakla yumuşatılacak. Hattmannsdorfer’e göre bu sayede şebeke ücretleri 2025’ten 2026’ya ortalama yalnızca yüzde 1,1 artacak. Oysa 2024’ten 2025’e geçişte bu artış yaklaşık yüzde 23 düzeyindeydi.

Yasanın kaderi siyasî pazarlığa bağlı

Hükûmet, ElWG’nin aralık ayında Ulusal Konsey’den geçirilmesini hedefliyor. Ancak yasa için üçte iki çoğunluk gerekiyor. Bu da iktidarın, Yeşillerin ya da FPÖ’nün desteğine ihtiyaç duyacağı anlamına geliyor.

Uzmanlara göre önümüzdeki haftalarda yürütülecek siyasî pazarlıklar, yeni elektrik yasasının yalnızca teknik içeriğini değil, Avusturya’nın enerji dönüşümünde nasıl bir yol izleyeceğini de belirleyecek.