Yılın kelimesi: KI-Ära (Yapay zekâ çağı)

Almanya’da Dil Kurumu (Gesellschaft für deutsche Sprache – GfdS), 2025 yılının kelimesi olarak KI-Ära'yı, yani 'yapay zekâ çağı' ifadesini seçti.

Jüri, bu kavramın 'çağ açan bir dönüşümü' anlattığını vurguluyor. Yapay zekâ, günlük hayatın neredeyse her alanına girerken, hem büyük imkânlar hem de ciddi riskler doğuruyor.

Kuruma göre yapay zekânın yaygınlaşması, Almanca’nın kendisini de dönüştürüyor. Son yıllarda 'KI-Boom' (yapay zekâ patlaması) ve 'generative Wende' (üretken yapay zekâya geçiş) gibi kavramlarla bu değişimin işaretleri zaten görünür hâle gelmişti. Artık bu sürecin yerleştiği, yapay zekâ teknolojilerinin geniş kitlelerce günlük olarak kullanıldığı belirtiliyor.

Jüri, bu gelişmenin eğitim, çalışma hayatı ve iletişimde büyük kolaylık sağlayabileceğini, ancak kötüye kullanım riski taşıdığını da hatırlatıyor. “Bağımsız, eleştirel düşünme, konuşma ve yazma” becerilerinin zayıflayabileceği uyarısı yapılıyor.

Trump dönemi ve 'deal' siyaseti

Listede ikinci sırada 'Deal' kelimesi yer aldı. Jüriye göre bu sözcük, özellikle ABD Başkanı Donald Trump’ın siyaset tarzıyla birlikte öne çıkan bir anlayışı temsil ediyor.

Deal, gündelik dilde anlaşma, pazarlık sonucu varılan mutabakat ya da sözleşme anlamına geliyor. Trump döneminde gümrük düzenlemeleri, Ukrayna ve Gazze için yürütülen barış girişimleri gibi başlıklarda sık sık 'deal' söylemi kullanılmış, Trump kendisini 'dealmaker' olarak tanıtmıştı.

GfdS, bu kelimenin 'kendi ekonomik çıkarlarını açıkça her şeyin önüne koyan bir siyaset tarzını' simgelediğini belirtiyor.

Ukrayna için 'toprak karşılığı barış' tartışması

Üçüncü sırada Land gegen Frieden (toprak karşılığı barış) ifadesi yer aldı. Bu formül, Ukrayna için öne sürülen şu talebi tarif ediyor: Rusya ile barış için, ülkenin bazı bölgelerinden vazgeçilmesi.

Jüri, bu yaklaşımın kamuoyunda 'Friedensdeal' (barış anlaşması), 'Kapitulationsfrieden' (teslimiyet barışı) ya da doğrudan 'Erpressung' (şantaj) gibi kelimelerle de tartışıldığını hatırlatıyor.

Uzmanların ve siyasetçilerin büyük kısmı, böyle bir modelin kalıcı barış garantisi veremeyeceği, tam tersine yeni çatışma riskleri doğurabileceği görüşünde.

Listede öne çıkan diğer kelimeler

Bu yılın ilk 10 listesine giren diğer sözcük ve kavramlar özetle şöyle:

Sondervermögen: Özellikle savunma ve kriz dönemlerinde kullanılan, bütçe dışı özel fonları ifade ediyor.

Wehrdienst-Lotto: Askerlikte kura veya şans unsurunu vurgulayan, tartışmalı yeni sistemlere eleştirel bir göndermede bulunuyor.

Drohnisierung: Savaş ve gözetim alanlarında insansız hava araçlarının (drone’ların) hızla yaygınlaşmasını anlatıyor.

Strafzölle: Ticaret savaşları, siyasi gerilimler ve ekonomik çekişmelerle sık gündeme gelen “ceza tarifeleri” ya da ek gümrük vergilerini ifade ediyor.

Wohlstandsverlust: Enflasyon, yüksek yaşam giderleri ve ekonomik durgunlukla bağlantılı “refah kaybı”nı anlatıyor.

Klimamüde: İklim krizi ve iklim politikalarına dair tartışmalardan bunalmış, bu konuda isteksiz ve yorgun düşmüş toplumsal ruh hâlini tarif ediyor.

Vertiktokung: TikTok ve benzeri kısa video formatlarının, siyaset ve toplumsal tartışmaları yüzeyselleştirdiği yönündeki eleştirileri özetleyen, ironik bir terim olarak kullanılıyor.

Dil üzerinden yılın panoraması

Dil Kurumu, 'yılın kelimesi' seçiminde bir kelimenin ne kadar sık kullanıldığından çok, o yılın ruhunu ve tartışmalarını ne kadar iyi yansıttığına bakıyor.

Liste, Almanya’da o yıla damga vuran siyasal, toplumsal ve kültürel tartışmaların bir tür dil üzerinden panoraması olarak görülüyor. Seçimin, herhangi bir onay veya tavsiye anlamına gelmediği özellikle vurgulanıyor.

1971’den bu yana yılın kelimesi geleneği

GfdS, 1971’den beri her yılın sonunda yılın kelimesini açıklıyor. İlk seçilen kelime, o dönem sol hareketlerin dilinden yaygınlaşan 'aufmüpfig' (başkaldıran, diklenen) olmuştu.

Son yılların kelimeleri, doğrudan krizlere ve dönüm noktalarına işaret ediyor:

2020: “Corona-Pandemie”

2021: “Wellenbrecher” (bulaşma dalgasını kıran önlemler)

2022: “Zeitenwende” (dönüm noktası, yeni dönem)

2023: “Krisenmodus”

2024: “Ampel-Aus” (trafik ışığı koalisyonunun dağılması)

2025’te seçilen KI-Ära ise; yalnızca dilde ve siyasette değil, gündelik hayatın tamamında yapay zekânın belirleyici olduğu yeni bir döneme girildiğinin sembolü olarak görülüyor.