Seçimden önceki son durum ve tahminler

Almanya, 23 Şubat’ta sandık başına giderek erken genel seçimler için oy kullanacak. Ülke siyasi tarihinde en kritik seçimlerden biri olarak görülen bu süreç, aşırı sağcı AfD’nin yükselişi ve geleneksel partilerin gerilemesiyle dikkat çekiyor. Seçim sonuçları, yeni hükûmetin nasıl şekilleneceği konusunda belirsizlik yaratıyor.

Anketler ne gösteriyor?

Son anketlere göre, Hristiyan Demokratlar (CDU/CSU) yüzde 27 oy oranıyla birinci sırada yer alıyor. Aşırı sağcı Almanya için Alternatif (AfD) yüzde 20 ile ikinci, Sosyal Demokratlar (SPD) yüzde 17 ile üçüncü, Yeşiller ise yüzde 12 ile dördüncü sırada.

Seçim sonuçlarını asıl belirleyecek olan ise küçük partilerin meclise girip girmeyeceği. Sol Parti yüzde 9 ile barajı rahat geçerken, liberal Hür Demokrat Parti (FDP) ve sol popülist Sahra Wagenknecht İttifakı (BSW) yüzde 5 barajını aşma mücadelesi veriyor. FDP’nin oy oranı yüzde 4 ile 5 arasında değişirken, BSW’nin barajı geçip geçemeyeceği belirsizliğini koruyor.

Koalisyon hesapları değişebilir

Seçim barajını geçen partilerin sayısı arttıkça, 630 sandalyeli Federal Meclis’te siyasi dengeler değişecek. CDU/CSU ve SPD’nin milletvekili sayısında düşüş yaşanabilir ve iki partili bir koalisyon kurmak zorlaşabilir.

Siyasi analist Manfred Güllner, küçük partilerin meclise girmesi halinde ancak üç partili bir koalisyonun çoğunluğu sağlayabileceğini belirtiyor. Başbakanlık için en güçlü aday olarak görülen CDU lideri Friedrich Merz’in hükûmeti kurabilmesi için en az 316 milletvekiline ihtiyacı var.

Büyük bir sürpriz olmazsa, en muhtemel senaryonun CDU/CSU ve SPD’nin oluşturacağı bir koalisyon olduğu düşünülüyor. Anketler de bu ihtimali güçlendiriyor. CDU/CSU ile Yeşiller arasındaki bir koalisyon ise sayısal olarak mümkün olsa da, istikrarsız olacağı endişesi ve CSU’nun Yeşiller ile ortaklığa sıcak bakmaması nedeniyle pek olası görülmüyor.

Küçük partilerden sadece Sol Parti barajı geçerse, CDU/CSU ve SPD’nin ikili bir koalisyon kurma ihtimali devam edecek. Ancak FDP ve BSW’nin de meclise girmesi durumunda, mevcut siyasi hesaplar alt üst olabilir. En çarpıcı senaryo ise, CDU/CSU’nun çoğunluğu ancak AfD ile sağlayabilecek olması.

Friedrich Merz, seçimler öncesinde AfD ile iş birliği yapmayacağını açıklamıştı. Bu durumda üçlü koalisyon seçenekleri ya da azınlık hükûmeti gündeme gelebilir. Ancak azınlık hükûmeti seçeneği, kısa sürede yeniden seçim ihtimalini artırabilir.

Almanya’da tek başına iktidar neden zor?

Almanya’nın seçim sistemi, tek bir partinin çoğunluğu sağlayarak hükûmeti kurmasını zorlaştırıyor. 2023’te yapılan reformlarla milletvekili sayısı 630 ile sınırlandırıldı ve hükûmeti kurmak için en az 316 milletvekili gerekiyor.

2’nci Dünya Savaşı sonrası oluşturulan seçim sistemi, aşırı uçların tek başına iktidara gelmesini önlemek ve uzlaşı kültürünü teşvik etmek amacıyla tasarlandı. Bu nedenle Almanya’da iki partili koalisyon hükûmetleri siyasi kültürün bir parçası olarak kabul ediliyor. Azınlık hükûmetlerine ise istikrarsızlık yaratabileceği endişesiyle sıcak bakılmıyor.

SPD’li Başbakan Olaf Scholz, Kasım ayında trafik ışığı koalisyonunun dağılması sonrası azınlık hükûmetiyle devam etmek yerine erken seçime gitme kararı almıştı. Ancak geleneksel merkez partilere olan destek azalırken, yeni kurulan partilere ilgi artıyor. Bu da koalisyon seçeneklerini daha karmaşık hale getiriyor.

Seçim sistemi nasıl işliyor?

Erken seçimlerde, 59 milyon 200 bin seçmen Federal Meclis’teki 630 sandalye için oy kullanacak. Seçime 4 bin 506 aday ve 29 siyasi parti katılıyor.

Seçmenler, doğrudan başbakana değil, milletvekillerine oy veriyor. Federal Meclis üyeleri, "kişiselleştirilmiş nispi temsil" adı verilen bir sistemle belirleniyor. Her seçmen iki oy kullanıyor.

Birinci oy, seçmenin kendi bölgesindeki adaya verilerek 299 seçim bölgesinin temsilini sağlıyor. İkinci oy ise partilere veriliyor ve meclisteki sandalye dağılımını belirliyor.

2023’te yapılan seçim reformu nedeniyle, seçim bölgelerinde en çok oyu alan adaylar doğrudan milletvekili seçilmiyor. Partilerinin aldığı ikinci oy oranına göre meclise girip giremeyecekleri belli oluyor.

Bir parti, ülke genelinde ikinci oyların en az yüzde 5’ini alırsa meclise girebiliyor. Ancak istisna olarak, üç seçim bölgesinde en yüksek oyu alan partiler de barajı aşabiliyor.

Başbakan nasıl seçiliyor?

Seçimlerden birinci çıkan partinin adayı, koalisyon ortağı ya da ortaklarıyla anlaşma sağladıktan sonra Federal Meclis tarafından oylanarak başbakan seçiliyor. Almanya Cumhurbaşkanı, koalisyon müzakereleri tamamlandıktan sonra uzlaşı sağlanan adayı meclise öneriyor.

Başbakanın göreve başlayabilmesi için mecliste mutlak çoğunluğu alması gerekiyor. Ancak bu süreç haftalar hatta aylar sürebiliyor.

Türkiye kökenli adaylar ne durumda?

Seçimlere, ağırlıklı olarak SPD ve Yeşiller’den olmak üzere, Türkiye kökenli birçok aday da katılıyor. İlk sıralarda yer alan ve doğrudan seçilme şansı bulunan aday sayısı yaklaşık 50. Ancak SPD ve Yeşiller’in oy oranlarının düşmesi ve yeni seçim sisteminin getirdiği milletvekili sayısındaki azalma nedeniyle, seçilmesi muhtemel aday sayısının 15 civarında kalacağı öngörülüyor.

Sol Parti ve BSW barajı geçerse, meclisteki Türkiye kökenli vekil sayısının artması bekleniyor. AfD listelerinde ise Türkiye kökenli iki aday dikkat çekiyor. 1981 doğumlu Bilge Leyla ve 1990 doğumlu Kerim Denis Erdem, seçimlere sağ popülist partinin listelerinden giriyor.

İlk kez oy kullanacak seçmenler

Son yıllarda Alman vatandaşlığına geçen yarım milyon kişi bu seçimlerde ilk kez oy kullanma hakkına sahip. Mediendienst Integration’ın verilerine göre, 2021’den sonra Alman vatandaşlığına geçen ve bu seçimlerde oy kullanabilecek kişi sayısı 500 bin. Bu grubun büyük bölümünü Suriyeliler oluşturuyor.

Almanya’da göçmen kökenli seçmenler toplam seçmenlerin yaklaşık yüzde 12’sini oluşturuyor. Göçmen bir anne babadan doğan ya da kendisi göçmen olan seçmen sayısı 7 milyon 100 bin. Bunların yaklaşık 1 milyonu Türkiye kökenli.

Ancak Alman vatandaşlığı olmayan göçmenler oy kullanamıyor. Bu grupta yaklaşık 10 milyon kişi yer alıyor.