Rickenbach davası: Irkçı tutum var ama mağdur yeterince siyah değil

Almanya’da Federal Adalet Mahkemesi (Bundesgerichtshof), 23 Aralık 2023’te Baden-Württemberg eyaletindeki Rickenbach’ta bir mültecinin öldürülmesiyle ilgili davayı yeniden mercek altına aldı. Dosyada sanık Patrick E.’nin, Tunuslu sığınmacı Mahdi B.’yi başından vurarak öldürdüğü belirtiliyor. Soruşturma bulgularına göre olaydan sonra ceset parçalandı ve parçalar Ren Nehri’ne atıldı.

Yerel mahkemenin kararı: 6 yıl 10 ay hapis

Waldshut-Tiengen Bölge Mahkemesi, Patrick E.’yi 6 yıl 10 ay hapis cezasına çarptırdı. Mahkeme, dosyada ‘ırkçı saik’ tespit etmediği için fiili ‘cinayet’ değil, ‘taksirli olmayan öldürme’ kapsamında değerlendirdi.

Mahdi B.’nin kız kardeşi ise cezanın düşük olduğunu savunarak kararı Federal Adalet Mahkemesi’ne taşıdı. Aile, olayın ‘ırkçı saikle işlenmiş cinayet’ olarak ele alınmasını istiyor.

“Irkçı tutum var, ama mağdur o grupta değil” gerekçesi

Yerel mahkeme, sanıkta siyah tenli insanlara yönelik küçümseyici bir tutum bulunduğunu ve bunun ‘ırkçılık’ sayılabileceğini kabul etti. Ancak mahkeme, Mahdi B.’nin ‘açık tenli Tunuslu’ olduğunu belirterek ırkçı tutumun doğrudan mağdura yöneldiğinin kanıtlanamadığını kayda geçirdi.

“Hakarete uğramış ya da bunalmış hissederek silaha sarılmış olabilir”

Mahkeme ayrıca, sanığın geçmişte sığınmacılara karşı ‘aktif ve mücadeleci’ bir tutum sergilemediğini, bu nedenle 23 Aralık 2023’teki davranışın ‘anlaşılır olmadığını’ ifade etti. ARD’nin Monitor programına konuşan mahkeme yöneticilerinden Johannes Daun da olayın, sanığın yabancı düşmanlığından çok “Kendini hakarete uğramış ya da bunalmış hissederek silaha sarılmasıyla” açıklanabileceğini söyledi.

Dosyadaki bulgular: Hitler görselleri ve aşırı sağ içerikler

Karar, sanığın dünya görüşünün olayla bağlantısı açısından tartışma yarattı. Soruşturma bulgularına göre sanığın bilgisayarında Hitler görselleri ve aşırı sağ içerikli paylaşımlar bulundu. Dosyada ayrıca AfD ile bağlantılı bir internet mağazasında kullanıcı hesabı olduğu bilgisi yer aldı.

Sanığın geçmişte aşırı sağcı Compact dergisine ait etiketler dağıttığı, iş yerinde “Yahudiden iyi Alman alışveriş yapmaz” ifadesi nedeniyle uyarı aldığı da dosyaya yansıdı. Köpek kulübesinde ‘Wolfsschanze’, garajında ise ‘Deutsches Schutzgebiet’ yazılarının bulunduğu belirtildi.

Bu ayrıntılar, hukuki açıdan da önem taşıyor. Federal Adalet Mahkemesi içtihadına göre ırkçı tutum ‘aşağılık saik’ kapsamında değerlendirilebiliyor. ‘Aşağılık saikle’ öldürme ise cinayet sayılıyor ve müebbet hapis cezası gündeme gelebiliyor.

Cesedin parçalanması ve ‘ağırlaştırıcı değil’ yorumu

Yerel mahkemenin en çok eleştirilen yönlerinden biri, cesedin parçalanmasını ceza artırımı nedeni saymaması oldu. Mahkeme bu eylemi ‘rahatsız edici’ buldu, ancak bunu ‘sonradan aşağılayıcı muamele’ olarak görmedi. Kararda, bunun “Eğitimli bir avcının soğukkanlı bakışıyla cesedi ortadan kaldırmaya dönük anlaşılır bir yöntem” olduğu değerlendirmesi yer aldı.

Bu yaklaşımın gerekçesinin ayrıntılı biçimde açıklanmaması da tartışmayı büyüttü.

Federal mahkemede iki başlık: ‘Irkçı saik’ ve ‘sinsi’ öldürme

Federal Adalet Mahkemesi’ndeki duruşmada iki ana soru öne çıktı. İlki, yerel mahkemenin ‘ırkçı saikle cinayet’ ihtimalini dışlarken hukuki hata yapıp yapmadığı. İkincisi ise olayın sinsi (heimtückisch) olup olmadığı.

Mahdi B.’nin kız kardeşini temsil eden avukat Carsten Gericke, sanığın geçmişte yabancılara karşı ağır şiddet eylemi işlememiş olmasının belirleyici olamayacağını savundu. Gericke, sanığın yerleşik bir aşırı sağ görüşe sahip olduğunu, mahkemenin sanığın ‘şiddete ilgisini’ tespit ettiğini, buna rağmen ‘aşağılık saik’ değerlendirmesinin yeterince tartışılmadan reddedildiğini söyledi.

Federal Başsavcılık temsilcisi ise tartışmanın ardından mağdurun kapıyı açık bırakmasının, saldırı beklemediğini gösterdiğini savundu. Temsilciye göre sanık, mağdurun ‘hazırlıksız yakalanma’ hâlinden yararlanarak eve girip aniden ateş etti.

Federal Başsavcılık, yerel mahkemenin cinayet unsurlarını haksız biçimde reddettiğini belirterek kararın bozulmasını ve dosyanın başka bir bölge mahkemesine gönderilmesini istedi.

Federal Adalet Mahkemesi’nin kararını 13 Ocak’ta açıklaması bekleniyor.